ΜΟΥΣΙΚΗ 
Anna Xatzimixali Σταν Γκετζ, ο σαξοφωνίστας που λάνσαρε την τζαζ σάμπα
Στις 2 Φεβρουαρίου 1927, γεννήθηκε ο Σταν Γκετζ, ο τενόρο-σαξοφωνίστας που είναι παγκοσμίως γνωστός ως ο κύριος υπεύθυνος για την εισαγωγή της βραζιλιάνικης τζαζ σάμπα (της μπόσα νόβα) στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Η μουσική του καριέρα ξεκίνησε στα 17 του χρόνια, όταν άφησε την οικογένειά του για να παίξει επαγγελματικά με τον Τζακ Τίγκαρντεν, τον διάσημο τρομπονίστα που έπαιζε Ντίξιλαντ τζαζ, τής οποιας το σχετικά απλό στυλ της, αποτέλεσε μια καλή εισαγωγή για αυτόν, προτού αρχίσει να ασχολείται με πιο πολύπλοκες μορφές της τζαζ. Εντάχτηκε στο συγκρότημα του Γούντι Χέρμαν το 1947 και μέσα σε 3 χρόνια το ταλέντο του είχε αναγνωριστεί: το 1950 έπαιξε με τους μεγάλους σαξοφωνίστες της τζαζ Τσάρλι Πάρκερ και Λέστερ Γιανγκ.
Ο Γκετζ επηρεάστηκε αρχικά από το Λέστερ Γιανγκ, και μετέπειτα θαύμαζε τους σαξοφωνίστες Τσάρλι Πάρκερ και Ντέξτερ Γκόρντον. Σύντομα ανέπτυξε το δικό του στυλ, χρησιμοποιώντας κυρίως τη μουσική φρασεολογία της μπίμποπ τζαζ. Συνεργάστηκε με τα μεγαλύτερα ονόματα της τζαζ: τους Τσετ Μπέικερ, Κάουντ Μπέισι, Τζέρι Μάλιγκαν, Όσκαρ Πίτερσον, και Ντιουκ Έλινγκτον, ενώ οι αναγνώστες διαφόρων μουσικών περιοδικών τον επέλεξαν ως τον καλύτερο μουσικό για 9 χρόνια.
Το παρατσούκλι του Γκετζ ήταν «Ο Ήχος» γιατί έπαιζε σαξόφωνο με ένα πολύ ιδιαίτερο, αμίμητο, τρόπο. Το παίξιμό του έχει χαρακτηριστεί «το πιο τέλειο από τεχνική άποψη», με μία πρωτοφανή «ακουστική αύρα».
Ένα χαρακτηριστικό του τρόπου που έπαιζε ο Γκετζ είναι ότι δημιουργούσε ένα πολύ διαφορετικό ήχο με το σαξόφωνο του. Χωρίς να αλλάζει καθόλου τις μουσικές νότες, επιτύγχανε μια πολύ διαφορετική ηχητική του σαξοφώνου, που χαρακτηριζόταν από έντονο βιμπράτο (διακύμανση του ήχου). Στα κομμάτια που παίζει σαξόφωνο ο Γκετζ, κάθε νότα διαρκεί περισσότερο από όταν παίζουν άλλοι σαξοφωνίστες της εποχής του.
Ο Σταν Γκετζ δεν σπούδασε και δεν συνέθεσε μουσική. Για αυτό χαρακτηρίστηκε από μερικούς ως «ο τελειότερος εκτελεστής των ιδεών άλλων μουσικών». Όμως ο Γκετζ ήταν εξαιρετικός αυτοσχεδιαστής. «Εάν σου αρέσει ένα όργανο που τραγουδάει, παίξε σαξόφωνο», ήταν η συμβουλή που είχε δώσει σε μια συνέντευξη, γιατί «καμία άλλη μορφή τέχνης, εκτός από τη συζήτηση, μπορεί να προσφέρει την ικανοποίηση της αυθόρμητης αλληλοεπίδρασης».
Το κομμάτι Shine, το οποίο ο Γκετζ αποδίδει με εκρηκτικό στυλ, έχει μείνει ως ένας μουσικός «άθλος» και δείχνει την αριστοτεχνία του στο σαξόφωνο.
Το ενδιαφέρον του Γκετζ στη βραζιλιάνικη μουσική κέντρισε ο κιθαρίστας Τσάρλι Μπερντ που είχε επισκεφθεί τη λατινική Αμερική το 1961. Μαζί προσπάθησαν να μιμηθούν τον ήχο των λατινοαμερικάνικων κομματιών που, παρόλο ότι φαινόντουσαν εύκολα, είχαν μια ιδιαιτερότητα που δύσκολα μπορούσε κανείς να μιμηθεί.
Όταν τελικά τα κατάφεραν, ο Γκετζ άρχισε μια νέα εποχή στην τζαζ, εισάγοντας τη τζαζ σάμπα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Είχε τεράστια επιτυχία και απήχηση: τα κομμάτι του Girl from Ipanema έφτασε το νούμερο 2 στις πωλήσεις, αμέσως μετά το Hard Day’s Night των Μπιτλς. Ένα από τα πιο γνωστά κομμάτια της τζαζ σάμπα είναι «Η Πάπια» (O Pato), μία άλλη κλασική επιτυχία του Γκετζ.
Ο Σταν Γκετζ έζησε τη ζωή του στο φουλ, με συχνά ταξίδια και πολλά αξιοσημείωτα επεισόδια. Επισκέφτηκε την Ευρώπη πολλές φορές, παίζοντας κυρίως στην Κοπεγχάγη και στη Σουηδία, αλλά και στην Αγγλία. Στο Λονδίνο έβαλε στοίχημα με τους κωμικούς Πίτερ Σέλερς και Σπάικ Μίλιγκαν ότι θα περνούσε βράδυ τον Τάμεση κολυμπώντας. Όταν τον είδαν να πέφτει νύχτα στο ποτάμι οι δύο κωμικοί, κατάπληκτοι καθώς δεν περίμεναν ότι ο Γκετζ θα τολμούσε να βουτήξει, μπήκαν αμέσως σε ένα ταξί να τους πάει μέσω της κοντινότερης γέφυρας στην άλλη όχθη. Εκεί βρήκαν τον Γκετζ μούσκεμα, να κάθεται να τους περιμένει σε ένα παγκάκι, και να τους ρωτάει ειρωνικά «γιατί κάνατε τόση ώρα;»
Ο Γκετζ έπινε πολύ και για αρκετά χρόνια έπαιρνε ηρωίνη, κάτι που συνήθιζαν πολλοί μεγάλοι μουσικοί τζαζ της εποχής του. Οι καταχρήσεις δημιούργησαν πολλά προβλήματα στην καριέρα του και στην προσωπική του ζωή, και επηρέασαν την υγεία του. Όταν ξεπέρασε την εξάρτηση από το αλκοόλ και την ηρωίνη, σχολίασε ότι «είναι ωραίο να αντιλαμβάνεσαι πώς ζουν οι νορμάλ άνθρωποι».
Έφυγε από τη ζωή στις 6 Ιουνίου 1991. Οι στάχτες του τοποθετήθηκαν στη θήκη του σαξοφώνου του και σκορπίστηκαν στον Ειρηνικό από τον εγγονό του, ενώ παιζόταν μια από τις καλλίτερες εκτελέσεις του, το εκφραστικότατο Blood Count.
Ο Σταν Γκετζ θα παραμείνει στην ιστορία της τζαζ όχι μόνο για το ότι λάνσαρε την τζαζ σάμπα, αλλά ως ένας άψογος σαξοφωνίστας, ως ο τέλειος, γεμάτος βιμπράτο, «Ήχος».
[αφιέρωμα-Μιχάλης Γιαννεσκής]